Είναι δομές που περιλαμβάνουν βιώματα, σκέψεις και συναισθήματα και διατηρούνται με το πέρασμα των χρόνων, παρά τις εμπειρίες που πιθανώς να τα αντικρούουν. Το πρόβλημα είναι ότι όταν παρατηρούμε την πραγματικότητα μέσα από αυτό το πρίσμα, συχνά την αντιλαμβανόμαστε εξαιρετικά αλλοιωμένη. Αρχικά τα σχήματα περιγράφηκαν σε
11 κατηγορίες ή αλλιώς παγίδες. Οι παγίδες αυτές δυσχεραίνουν τις σχέσεις μας, καθώς όποια σχέση και αν δημιουργήσουμε, οι παγίδες είναι παρούσες, επαναλαμβάνονται και αποτελούν το κοινό κριτήριο για να την αξιολογήσουμε. Θα μπορούσαμε με άλλα λόγια να πούμε ότι οι 11 αυτές παγίδες καλλιεργούν και διαιωνίζουν τα λάθη μας και τις δυσλειτουργικές σκέψεις μας και μας ωθούν να επαναλαμβάνουμε κάποια σταθερά πρότυπα συμπεριφοράς στις σχέσεις μας (π.χ. ζήλια, ανάγκη για επιβεβαίωση, ψεύτικη αδιαφορία, αυταρχικότητα κ.λπ.). Αν τις εντοπίσουμε, θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε γιατί συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο στις σχέσεις μας και να κάνουμε την αρχή για να τον διορθώσουμε. Στο Vita συναντήσαμε τον αμερικανό διακεκριμένο ψυχολόγο δρ. Jeffrey Young, εμπνευστή και θεμελιωτή της Θεραπείας Σχημάτων, μίας ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης που στοχεύει να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τις παγίδες στις οποίες πέφτουμε, να κατανοήσουμε τους λόγους και τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκαν και στη συνέχεια να καταφέρουμε να ξεφύγουμε από αυτές.
Εσείς σε ποιες παγίδες πέφτετε; Το ερωτηματολόγιο Young J.E., & Klosko, J.S. (1997), «Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας» (Γ. Σίμος, επιμέλεια έκδοσης), Αθήνα, εκδόσεις Πατάκη, έτος πρωτότυπης έκδοσης: 1993 που ακολουθεί περιλαμβάνει 22 προτάσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε συμπεριφορές και συναισθήματα που χαρακτηρίζουν τις διάφορες παγίδες. Βαθμολογήστε κάθε πρόταση από το 1 έως το 6, όπου:
1 = Δεν ισχύει καθόλου
2 = Δεν ισχύει σε μεγάλο βαθμό
3 = Ισχύει σε πολύ μικρό βαθμό
4 = Ισχύει σε μέτριο βαθμό
5 = Ισχύει σε μεγάλο βαθμό
6 = Ισχύει απόλυτα
Βαθμολογήστε κάθε πρόταση ξεχωριστά στις 2 στήλες που ακολουθούν. Η μία βαθμολογία αναφέρεται στο κατά πόσον η συγκεκριμένη πρόταση ίσχυε στην παιδική σας ηλικία και η άλλη αναφέρεται στο κατά πόσον ισχύει στην παρούσα φάση της ζωής σας.
| ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ | ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ | ΤΩΡΑ | ΠΑΓΙΔΑ | ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΒΑΘΜΟΣ |
| 1. Συνηθίζω να προσκολλώμαι στους οικείους μου ανθρώπους, γιατί φοβάμαι μήπως με εγκαταλείψουν. | Εγκατάλειψη | |||
| 2. Ανησυχώ πολύ μήπως οι άνθρωποι που αγαπώ βρουν κάποιον άλλον που θα συμπαθήσουν περισσότερο και με εγκαταλείψουν. | ||||
| 3. Συνήθως προσπαθώ να ανακαλύψω τους απώτερους στόχους των ανθρώπων˙ δεν τους εμπιστεύομαι εύκολα. | Δυσπιστία και κακοποίηση | |||
| 4. Νιώθω πως δεν μπορώ να σταματήσω να είμαι επιφυλακτικός/ή με τους ανθρώπους, γιατί θα με πληγώσουν. | ||||
| 5. Ανησυχώ περισσότερο από ό,τι ο μέσος άνθρωπος για τους κινδύνους - π.χ. ότι θα αρρωστήσω ή ότι κάτι κακό θα μου συμβεί. | Ευαλωτότητα | |||
| 6. Ανησυχώ ότι εγώ (ή η οικογένειά μου) θα χάσουμε τα χρήματά μας και θα γίνουμε φτωχοί ή θα εξαρτιόμαστε από άλλους. | ||||
| 7. Δεν νιώθω πως μπορώ να τα βγάλω πέρα μόνος/η μου, γι’ αυτό χρειάζομαι άλλους ανθρώπους να με βοηθούν να τα καταφέρνω. | Εξάρτηση | |||
| 8. Οι γονείς μου κι εγώ έχουμε την τάση να επεμβαίνουμε στη ζωή και τα προβλήματα ο ένας του άλλου. | ||||
| 9. Δεν είχα ποτέ κανέναν να με φροντίσει, να μου συμπαρασταθεί ή να νοιαστεί πραγματικά για τα προβλήματά μου. | Συναισθηματική στέρηση | |||
| 10. Οι άλλοι δεν στάθηκαν ποτέ στο πλάι μου να καλύψουν τις συναισθηματικές μου ανάγκες για κατανόηση, υποστήριξη, καθοδήγηση και συμβουλές. | ||||
| 11. Νιώθω σαν να μην ανήκω πουθενά. Είμαι διαφορετικός/ή. Δεν μπορώ να προσαρμοστώ. | Κοινωνικός αποκλεισμός | |||
| 12. Είμαι πληκτικός/ή και βαρετός/ή. Δεν ξέρω τι να πω στις διάφορες κοινωνικές καταστάσεις. | ||||
| 13. Κανείς από όσους με ξέρουν δεν θα μπορούσε να με αγαπήσει αν ήξερε τον πραγματικό μου εαυτό με όλα τα ελαττώματά του. | Μειονεκτικότητα | |||
| 14. Ντρέπομαι για τον εαυτό μου. Είμαι ανάξιος/α της αγάπης, της προσοχής και του σεβασμού των άλλων. | ||||
| 15. Δεν είμαι τόσο έξυπνος/η ή ικανός/ή όσο οι περισσότεροι άνθρωποι στη δουλειά μου (ή στο σχολείο). | Αποτυχία | |||
| 16. Συχνά νιώθω ανεπαρκής επειδή δεν είμαι τόσο καλός/ή όσο οι άλλοι στο θέμα των ταλέντων, της εξυπνάδας και της επιτυχίας. | ||||
| 17. Νιώθω πως δεν έχω άλλη επιλογή από το να ενδίδω στις επιθυμίες των άλλων˙ ειδάλλως, θα μου αντεπιτεθούν ή θα με απορρίψουν κατά κάποιον τρόπο. | Υποταγή | |||
| 18. Μερικοί πιστεύουν πως κάνω πάρα πολλά για τους άλλους και όχι αρκετά για τον εαυτό μου. | ||||
| 19. Προσπαθώ να είμαι τέλειος/α. Δεν μπορώ να συμβιβαστώ με το λιγότερο καλό. Θέλω να είμαι το νούμερο ένα σε αυτό που κάνω. | Ανελαστικά στάνταρ | |||
| 20. Έχω τόσα πολλά να κάνω, ώστε δεν μου μένει χρόνος για να ξεκουραστώ ή να διασκεδάσω. | ||||
| 21. Νιώθω πως δεν θα έπρεπε να ακολουθώ τους κανόνες και τις συμβάσεις που ακολουθούν οι άλλοι άνθρωποι. | Αυτονόητο δικαίωμα | |||
| 22. Δεν μπορώ να επιβληθώ στον εαυτό μου, ώστε να ολοκληρώνω συνηθισμένες, βαρετές δραστηριότητες ή να ελέγχω τα συναισθήματά μου. |
Ερμηνεία των αποτελεσμάτων Αφού συμπληρώσετε τις βαθμολογίες των προτάσεων του ερωτηματολογίου και στις 2 στήλες (Στην παιδική ηλικία, Τώρα), μπορείτε να προχωρήσετε στην αξιολόγηση των απαντήσεών σας χρησιμοποιώντας τον πίνακα στη διπλανή σελίδα. Οι προτάσεις του ερωτηματολογίου αντιστοιχούν ανά δύο σε μία παγίδα. Αφού συμπληρώσετε τις βαθμολογίες σας σε κάθε πρόταση, θα έχετε 4 βαθμολογίες για κάθε παγίδα (για την παιδική και την τωρινή ηλικία και για τις 2 ερωτήσεις). Στην τελευταία στήλη («Μεγαλύτερος βαθμός»), σημειώστε τη μεγαλύτερη από τις 4 αυτές βαθμολογίες για τη συγκεκριμένη παγίδα. Αν η βαθμολογία αυτή είναι μεγαλύτερη ή ίση του 4, τότε η συγκεκριμένη παγίδα είναι πιθανό να ισχύει στην περίπτωσή σας. Όσο μεγαλύτερη είναι η βαθμολογία αυτή, τόσο πιο έντονα είναι πιθανό να σας χαρακτηρίζει και να σας επηρεάζει.
Γνωρίστε καλύτερα τις δικές σας παγίδεςΑνακαλύψατε με τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου τις παγίδες στις οποίες πέφτετε όταν σκέφτεστε και αντιδράτε; Αυτό είναι μια πολύ καλή αρχή για να προσπαθήσετε να ξεφύγετε από αυτές. Ας τις δούμε αναλυτικότερα:
● Η παγίδα της εγκατάλειψης («Δεν σε αφήνω να με αφήσεις») Ο διαρκής φόβος μας είναι ότι οι αγαπημένοι μας άνθρωποι θα μας εγκαταλείψουν ή θα πεθάνουν. Έτσι, θα είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε μόνοι, αλλά δεν θα μπορέσουμε να αντέξουμε τη μοναξιά. Ο φόβος, λοιπόν, μας ωθεί να «αγκιστρωνόμαστε» στους άλλους, με αποτέλεσμα να τους προκαλούμε άγχος, κάνοντάς τους να κρατάνε αποστάσεις και τελικά να μένουμε πράγματι μόνοι.
● Η παγίδα της δυσπιστίας και της κακοποίησης («Λέει ότι με αγαπά; Κάτι θέλει να κερδισει») Θεωρούμε ότι οι άλλοι θα μας πληγώσουν, θα μας προδώσουν, θα μας εκμεταλλευτούν. Έτσι, τους αποθαρρύνουμε από το να μας πλησιάσουν, τους πληγώνουμε προσπαθώντας να τους «προλάβουμε» πριν μας πληγώσουν εκείνοι ή τους βάζουμε σε δοκιμασίες. Αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις ως πεδίο μάχης με νικητές και ηττημένους.
● Η παγίδα της συναισθηματικής στέρησης («Κανείς δεν με καταλαβαίνει») Αισθανόμαστε ότι χρειαζόμαστε περισσότερη αγάπη από όση μας προσφέρουν και ότι δεν υπάρχει κανείς που να μας καταλαβαίνει. Επίσης, δυσκολευόμαστε να αφήσουμε τους άλλους να μας αγαπήσουν. Συχνά γινόμαστε απαιτητικοί και ακόρεστοι στις σχέσεις μας, γιατί δεν μας ικανοποιούν οι εκδηλώσεις στοργής και ενδιαφέροντος των άλλων.
● Η παγίδα του κοινωνικού αποκλεισμού («Όταν μιλάω δεν με ακούνε») Νιώθουμε άγχος, αμηχανία και κατωτερότητα σε σχέση με τους άλλους. Συχνά θεωρούμε τους εαυτούς μας απωθητικούς και άσχημους και ότι μειονεκτούμε απέναντι στον σύντροφό μας.
● Η παγίδα της εξάρτησης («Δεν μπορώ να τα καταφέρω μόνος μου») Νιώθουμε ευάλωτοι και αδύναμοι όταν αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες, τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις της ζωής, δεν εμπιστευόμαστε την κρίση μας και δυσκολευόμαστε να αναλάβουμε ευθύνες. Έτσι, έχοντας τεράστια ανάγκη να κρατήσουμε τον σύντροφό μας, κάνουμε πολλές υποχωρήσεις και συμβιβασμούς.
● Η παγίδα της ευαλωτότητας («Έρχονται δύσκολοι καιροί, αποκλείεται να τα βγάλω πέρα») Αισθανόμαστε ότι απειλούμαστε και ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Η απειλή μπορεί να αφορά την υγεία μας, την προσωπική μας ασφάλεια (π.χ. φόβος για δυστυχήματα), την οικονομική μας κατάσταση (φόβος για χρεοκοπία και αδυναμία να συντηρηθούμε) και την απώλεια του ελέγχου (π.χ. θα τρελαθώ).
● Η παγίδα της μειονεκτικότητας («Ντρέπομαι για τον εαυτό μου») Αισθανόμαστε ότι κατά βάθος δεν αξίζουμε την αγάπη, την εκτίμηση και τον σεβασμό των άλλων, ότι αν οι άλλοι μας γνώριζαν καλύτερα θα ανακάλυπταν τα ελαττώματά μας και δεν θα μας αγαπούσαν. Όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους, ζηλεύουμε και δεν αποδεχόμαστε την κριτική, ακόμα και αν είναι καλοπροαίρετη. Η απόρριψη ή η αποτυχία μάς απογοητεύουν υπερβολικά και μας κατακλύζει μελαγχολία.
● Η παγίδα της αποτυχίας («Δεν αξίζω τίποτε») Νιώθουμε ότι είμαστε λιγότερο ικανοί από τους άλλους να πετύχουμε στόχους, ότι είμαστε αποτυχημένοι, ότι οι συνομήλικοί μας είναι περισσότερο επιτυχημένοι, έξυπνοι και ταλαντούχοι από εμάς και ότι δεν διαθέτουμε ιδιαίτερες κλίσεις. Επίσης, συμπεριφερόμαστε σαν να μην αξίζουμε να πετύχουμε.
● Η παγίδα της υποταγής («Θα κάνω ό,τι θες για να με αγαπάς») Αφήνουμε τον σύντροφό μας να μας ελέγχει, δίνουμε προτεραιότητα στις ανάγκες του, δυσκολευόμαστε να υπερασπιστούμε τα δικαιώματά μας και αισθανόμαστε ενοχές όταν παρέχουμε κάτι στον εαυτό μας. Επιδιώκουμε με άγχος να ευχαριστήσουμε τους άλλους, να κερδίσουμε την επιδοκιμασία τους και να αποφύγουμε τις συγκρούσεις, γιατί αλλιώς θα θυμώσουν ή θα μας απορρίψουν.
● Η παγίδα των ανελαστικών στάνταρ («Πρέπει να είμαι ο καλύτερος!»)Δεν μπορούμε να χαλαρώσουμε και να χαρούμε τη ζωή επειδή επιδιώκουμε να πετύχουμε ολοένα και υψηλότερους στόχους και αγωνιζόμαστε να είμαστε οι καλύτεροι σε όλα. Κρίνουμε αυστηρά τα λάθη μας και δεν είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας.
● Η παγίδα του αυτονόητου δικαιώματος (το κακομαθημένο παιδί) Απαιτούμε να γίνονται όλα όπως και όποτε ακριβώς τα θέλουμε. Δεν δεχόμαστε το «όχι» , δίνουμε προτεραιότητα στις ανάγκες μας και επιμένουμε να ικανοποιούν οι άλλοι τις επιθυμίες μας. Απογοητευόμαστε εύκολα και τα παρατάμε όταν συναντάμε δυσκολίες στην εκπλήρωση ενός στόχου. Έτσι, δυσκολευόμαστε να δημιουργήσουμε ισότιμες και αμοιβαίες σχέσεις.
Τι μπορείτε να κάνετε Αφού ανακαλύψετε τις παγίδες που σας καταδυναστεύουν, θα πρέπει στη συνέχεια να προσπαθήσετε να τις αλλάξετε. Πρόκειται σίγουρα για μια δύσκολη διαδικασία κατά την οποία χρειάζεται να πιέσετε τον εαυτό σας -όσο περίεργο και αφύσικο κι αν σας φαίνεται- να λειτουργήσει διαφορετικά. Σίγουρα δεν μπορείτε ποτέ να απαλλαγείτε ολοκληρωτικά από τις παγίδες σας, αλλά θα καταφέρετε να τις αποδυναμώσετε, ειδικά αν -εφόσον σας καταδυναστεύουν τη ζωή- ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Μπορεί, βέβαια, να ξαναεμφανιστούν αν το ευνοήσουν οι συνθήκες, αλλά τότε θα είστε προϊδεασμένοι και έτσι καλύτερα προετοιμασμένοι. Ο στόχος είναι να κατανοήσετε τις ανάγκες σας και να εντοπίσετε τους δυσλειτουργικούς τρόπους συμπεριφοράς σας (π.χ. αποφυγή, υπερβολικός έλεγχος και επαγρύπνηση) και να χτίσετε έναν τρόπο λειτουργίας «υγιούς ενηλίκου», ο οποίος θα σας βοηθήσει να έρθετε σε επαφή με τις ανάγκες σας και να βρείτε λειτουργικούς τρόπους να τις καλύψετε.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ δρ. JEFFREY YOUNG, καθηγητή Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, διευθυντή του Cognitive Therapy Center και του Schema Therapy Institute της Νέας Υόρκης και επίτιμο πρόεδρο της International Society of Schema Therapy, τον κ. ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΛΟΓΙΑΝΝΗ, ψυχίατρο, ψυχοθεραπευτή Γνωσιακής-Συμπεριφοριστικής Προσέγγισης και θεραπευτή Σχημάτων, πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Σχημάτων, την κ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΗ, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια Γνωσιακής-Συμπεριφοριστικής Προσέγγισης και θεραπεύτρια Σχημάτων, και την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ (www.schematherapy.gr).
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΝΑ ΔΑΛΛΑ
ΠΗΓΗ:http://www.vita.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου