Όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ιστορία του ευγενούς μετάλλου και τον ρόλο του ως ανταλλακτικού και επενδυτικού μέσου, αλλά και το γιατί η τιμή του βρίσκεται σήμερα τόσο ψηλά και μέχρι πού θα φτάσει.
«Αγοράζω χρυσό τοις μετρητοίς»: Όλο και περισσότερα χαρτάκια που γράφουν την συγκεκριμένη φράση θα βρίσκετε στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου σας. Όλο και περισσότερα «καταστήματα» που κάνουν αυτήν την δουλειά θα ξεπροβάλλουν εκεί που κάποτε έστεκαν εμπορικά μαγαζιά που έκλεισαν. Όλο και περισσότερο χώρο θα καταλαμβάνουν στις εφημερίδες διαφημίσεις που διαλαλούν αυτήν την υπηρεσία.
Είμαστε σε εποχή κρίσης και οι επιτήδειοι γνωρίζουν καλά πως τα κοσμήματα και οι χρυσές λίρες που είναι κρυμμένα σ’ ένα κουτάκι κάπου μέσα στο σπίτι, ήλθε η ώρα να βγουν στο φως. Δεν είναι καιρός για λούσα, είναι καιρός για ικανοποίηση πρώτων αναγκών. Γνωρίζουν επίσης καλά ότι η τιμή του χρυσού αυξάνεται εκθετικά τα τελευταία χρόνια. Και ότι, όσο οι επενδυτές φοβούνται τα παράγωγα, ο χρυσός ως επένδυση είναι πάντοτε η καλύτερη εναλλακτική λύση. Έτσι ήταν πάντα. Έτσι ήταν στον πόλεμο, έτσι ήταν μετά τον πόλεμο, έτσι ήταν σε κάθε μεγάλο κραχ. Έτσι είναι και τώρα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...
Η νεολιθική εποχή
Μυκήνες, Τροία, Ουρ: Πόλεις που κυριαρχούσαν στον νεολιθικό κόσμο και όπου βρέθηκαν τα περισσότερα χρυσά κομψοτεχνήματα της εποχής από το 4.000 ως το 3.000 π.Χ. Λόγω της λάμψης του, ο χρυσός άρχισε να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα μέταλλα και οι βασιλείς να τον επιζητούν όλο και πιο πολύ. Δήλωνε κύρος, δήλωνε γούστο, δήλωνε εξουσία. Χάρη στην αυτοφυή παρουσία του στην φύση, ήταν ένα από τα πρώτα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος. Είναι όμως εξαιρετικά μαλακό και άρα δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για όπλα και σύνεργα κυνηγιού. Στην νεολοθική εποχή, άρχισαν πια να έχουν κι άλλα πράγματα σημασία πέραν της αναζήτησης τροφής και της προφύλαξης από τους εχθρούς. Ο χρυσός συνδέεται για πρώτη φορά με την έννοια της «αξίας», της «περιουσίας».
Τα πρώτα νομίσματα
Στον κόσμο της Αρχαίας Ελλάδας ο χρυσός αποκτά σιγά σιγά μεγαλύτερη αξία από το ασήμι και τον χαλκό, όχι μόνο γιατί είναι πιο εντυπωσιακός, αλλά γιατί πια συνειδητοποιούν ότι είναι πολύ πιο σπάνιος στην φύση. Στις ιωνικές πόλεις του 7ου π.Χ αιώνα αρχίζουν να χρησιμοποιούν νομίσματα ως μέσον συναλλαγής –και τα πιο πολύτιμα είναι αυτά που περιέχουν χρυσό. Η Λυδία, η Περσία και η Μακεδονία διαθέτουν χρυσωρυχεία: το επόμενο βήμα είναι να γίνουν οι υπερδυνάμεις της εποχής. Η νέα οικονομική σταθερά σημαίνει ότι αυτός που έχει τον χρυσό, έχει και την εξουσία. Οι μεγαλύτεροι πόλεμοι θα γίνουν μεταξύ τους. Η πρώτη υποτάσσεται στην δεύτερη και η δεύτερη στην τρίτη. Χάρη (και) στην οικονομική του ισχύ, ο Μέγας Αλέξανδρος θα φτιάξει την μεγαλύτερη αυτοκρατορία του αρχαίου κόσμου.
Η φιλοσοφική λίθος και ο Νέος Κόσμος
Τα ελληνιστικά βασίλεια στηρίζουν κι αυτά την ισχύ τους στον μακεδονικό, τον αιγυπτιακό και τον περσικό χρυσό, αλλά μαζί έρχεται και η τρυφηλότητα. Όταν σχεδόν ολόκληρος ο γνωστός κόσμος της εποχής θα υποταχθεί στους Ρωμαίους, η πρώτη μεγάλη κρίση χρυσού ξεσπάει. Τα αποθέματα της Νουβίας, των Θάρσεων, της Ινδίας και του Καυκάσου έχουν πια εξαντληθεί. Οι Ρωμαίοι, ως μοναδική υπερδύναμη την εποχής, δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία, αλλά η Ευρώπη που θα τους διαδεχθεί έχει σχεδόν χάσει όλον της τον χρυσό –μόνο παλιά κομψοτεχνήματα κυκλοφορούν, ξαναλιώνουν, αναπλάθονται σε νέα. Το εμπόριο με την Ασία και την Ινδία στέλνει ακόμη περισσότερα νομίσματα προς Ανατολάς και τα βασίλεια της Ευρώπης ψάχνουν τρόπους για να επανακτήσουν τον πλούτο τους.
Μια λύση προσπάθησαν να δώσουν οι αλχημιστές. Αναζητώντας την περίφημη «φιλοσοφική λίθο» που θα μετέτρεπε κάθε μέταλλο σε χρυσό, καλλιεργούν φρούδες ελπίδες. Όταν πια γίνεται σαφές ότι απλά πρέπει να ανακαλυφθούν νέα κοιτάσματα, οι Πορτογάλοι και οι Γενοβέζοι στρέφονται στην Γουινέα της Αφρικής και ο Χριστόφορος Κολόμβος πλέει προς τις Ινδίες για να βρεθεί... στην Αμερική.
Η έλλειψη του πιο πολύτιμου μετάλλου κάνει τον κόσμο να κινηθεί με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Η παγκόσμια οικονομία αλλάζει ξανά συνθέμελα. Εκεί που τα ευρωπαϊκά χρυσορυχεία παρήγαν περί τα 75 κιλά ετησίως, οι Ισπανοί κονκισταδόρες θα μεταφέρουν από το Νέο Κόσμο 200 τόνους χρυσού από το 1521 ως το 1600! Δύο αιώνες αργότερα, ένα ολοκαίνουργιο κράτος θα γίνει υπερδύναμη μέσα σε ελάχιστο χρόνο, επειδή ανακάλυψε πλούσια κοιτάσματα χρυσού στα άγονα εδάφη του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι μπορούν να κτίσουν την οικονομία τους από την αρχή...
Οι εξορύξεις σήμερα
Απ’ όλα τα παραπάνω, καταλαβαίνει κανείς ότι ο χρυσός είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομίας (και της πολιτικής, και των πολέμων) εδώ και 6.000 χρόνια. Πλέον όμως δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο του πλανήτη Γη που να μην έχει εξερευνηθεί και –πιθανότατα- ούτε ένα κοίτασμα χρυσού που να μην είναι γνωστό. Η παραγωγή είναι πολύ συγκεκριμένη, περίπου 2.500 τόνοι το χρόνο. Είναι μεν δεκαπλάσια απ’ ότι πριν έναν αιώνα, ωστόσο δεν έχει αυξηθεί αναλογικά με την παγκόσμια οικονομία. Οι σημαντικότερες εταιρείες εξόρυξης χρυσού στον κόσμο είναι η καναδέζικη Barrick, η AngloGold Ashanti, με έδρα το Γιοχάνεσμπουργκ της Ν. Αφρικής, και η αμερικανική Newmont.
Χρυσοθήρες στην Καλιφόρνια, στα τέλη του 19ου αιώνα.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70, περισσότερη από την μισή παραγωγή χρυσού την έκανε η Νότιος Αφρική (από εταιρείες συμφερόντων κυρίως Βρετανικών και Ολλανδικών). Η πρώην ΕΣΣΔ ακολουθούσε με περίπου 20%. Μετά την διάλυσή της, οι ΗΠΑ γίνονται η δεύτερη σημαντικότερη παραγωγός χώρα στον κόσμο. Την τελευταία δεκαετία, τα κοιτάσματα μειώνονται σημαντικά και μόνο η Κίνα (χάρη στην αναπτυσσόμενη τεχνολογία που της επιτρέπει να εξορύσσει περισσότερο) καταφέρνει να αυξήσει την παραγωγή της.
Όχι τυχαία, η οικονομική ισορροπία στον πλανήτη αλλάζει για μία ακόμη φορά. Σήμερα η Κίνα (13,3%) έχει προσπεράσει και τις ΗΠΑ (8,9%) και τη Νότιο Αφρική (7,3%) στην παραγωγή χρυσού, με την Αυστραλία (10%) να την ακολουθεί (και να είναι, επίσης, στενά δεμένη μαζί της οικονομικά). Μια νέα δύναμη έχει γεννηθεί στην άλλη άκρη του πλανήτη.
Η παγκόσμια σταθερά του χρυσού και οι Παγκόσμιοι Πόλεμοι
Το γεγονός ότι οι εξορύξεις χρυσού δεν ακολούθησαν την εντυπωσιακή αύξηση της παγκόσμιας οικονομίας, σήμαινε ότι το –έτσι κι αλλιώς ευρέως χρησιμοποιημένο ως ανταλλακτικό μέσο- μέταλλο θα μπορούσε να αποτελέσει μια σταθερά απέναντι στον πληθωρισμό. Τα χρόνια πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλές χώρες εξάρτησαν το εθνικό τους νόμισμα από τον χρυσό για πρώτη φορά. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, φυσικά, θα αλλάξει τα δεδομένα, καθώς πολλές χώρες θα χρειαστεί να πληθωρίσουν τα νομίσματά τους και άρα να εγκαταλείψουν τον κανόνα του χρυσού.
Όταν επέστρεψαν στον χρυσό, οι περισσότερες υιοθετώντας τις προ πολέμου τιμές, το αποτέλεσμα ήταν κάποια αγαθά να είναι υπερεκτιμημένα και κάποια υποτιμημένα. Κάποιες χώρες απέκτησαν ξαφνικά τεράστιο έλλειμα, άλλες είχαν φοβερό πλεόνασμα και η οικονομική σταθερότητα του πλανήτη διαταράχθηκε για μία ακόμη φορά. Η πιο γνωστή συνέπεια από όλες ήταν το χρηματιστηριακό κραχ του 1929...
Τη μεγαλύτερη παραγωγή χρυσού σήμερα την κάνει η Κίνα
Πολλοί ιστορικοί της οικονομίας κατηγορούν την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ότι με τη εμμονή της να τηρεί τον Χρυσό Κανόνα οδήγησε στην μεγάλη κρίση της δεκαετίας του ’20 και του ’30 (που με τη σειρά της μεταφέρθηκε στην Ευρώπη και έθεσε τα θεμέλια για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο). Το σίγουρο είναι ότι αφού τέλειωσε και ο νέος, καταστροφικότατος, πόλεμος, οι ΗΠΑ όχι μόνον είχαν βγει νικήτριες, αλλά διέθεταν και τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού στον κόσμο. Λίγο πριν το τέλος του Β’ Π.Π., πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς, όπου οι χώρες που μετείχαν συμφώνησαν στην ίδρυση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και στην εισαγωγή ενός νέου κανόνα του χρυσού. Ο τεράστιος πληθωρισμός που υπήρχε λόγω του πολέμου απαιτούσε δραστικά μέσα.
Το σύστημα Μπρέτον Γουντς σήμαινε ότι κάθε χώρα που το υιοθετούσε θα έπρεπε να διατηρεί μια σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία –με πολύ μικρές αποκλίσεις- σε σχέση με τον χρυσό. Η μόνη διαφορά με τον παλιό κανόνα του χρυσού ήταν ότι το μοναδικό νόμισμα που διατηρούσε την άμεση μετατρεψιμότητα σε χρυσό ήταν το αμερικανικό, στην τιμή των 35 δολαρίων ανά ουγκιά. Έτσι ο δολάριο έγινε το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς, το απόλυτο «παρεμβατικό νόμισμα» της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι ΗΠΑ δεν άντεξαν πάνω από τρεις δεκαετίες να παίζουν αυτόν τον ρόλο. Ναι μεν τα θετικά αποτελέσματα για τον κόσμο (και την ίδια τη χώρα) ήταν άμεσα, αφού οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν ραγδαίοι, αλλά από ένα σημείο και μετά οι ΗΠΑ είχε συνεχώς ελλειματικό ισοζύγιο πληρωμών και ο χρυσός τους (και τα δολάριά τους) έφευγαν προς τον υπόλοιπο κόσμο. Το 1971 ο Ρίτσαρντ Νίξον ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν τον κανόνα του χρυσού. Έκτοτε ξεκινάει η κυμαινόμενη ισοτιμία των νομισμάτων και μαζί της, η χρήση του χρυσού ως επενδυτικού μέσου.
Η εξέλιξη της τιμής τα τελευταία 40 χρόνια
Πώς, λοιπόν, εξελίχθηκε η τιμή του από το 1971 μέχρι σήμερα; Όπως είναι λογικό, λόγω της μη αναλογίας της παραγωγής χρυσού με την οικονομική ανάπτυξη που αναφέραμε και πιο πανω, η τιμή του χρυσού ανέβηκε. Σήμερα σημειώνει το δεύτερο και σημαντικότερο «ράλι» της ιστορίας της. Το πρώτο συνέβη λίγο μετά την απελευθέρωσή του, στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Όταν εγκαταλείφθηκε ο Χρυσός Κανόνας, τον Αύγουστο του 1971 η τιμή ήταν στα 41 δολάρια ανά ουγκιά. Το 1973 είχε φθάσει τα 100 και το 1980 τα 600! Ο βασικότερος λόγος ήταν η μεγάλη κρίση του πετρελαίου που οδήγησε τις τιμές σε τεράστια άνοδο και οι πληθωριστικές τάσεις που συνέχισαν να επικρατούν στις ΗΠΑ.
Από την κορυφή των 600 δολαρίων ανά ουγκιά, η τιμή του χρυσού έπεσε λίγο κάτω από τα 400 και έμεινε εκεί μέχρι τις αρχές της περασμένης δεκαετίας. Σιγά σιγά άρχισε να «ανοίγεται» και πάλι προς τα πάνω στην κρίση των dotcoms το 2000. Με το που φάνηκαν τα πρώτα σημάδια της νέας μεγάλης κρίσης, το 2006-2007, η τιμή του εκτοξεύθηκε. Σήμερα έχει φθάσει τα 1.500 δολάρια ανά ουγκιά! Μέσα σε μία μόλις δεκαετία, η τιμή του πενταπλαστιάστηκε. Όποιος είχε επενδύσει 3000 δολάρια το 2001 για να «αγοράσει» 10 ουγκιές, σήμερα τα έχει κάνει 15.000...
Ο σημαντικότερος λόγος για την θεαματική αύξηση στην τιμή του χρυσού ήταν αφενός ότι οι ΗΠΑ, απαλλαγμένες πια από το σύστημα Μπρέτον Γουντς άρχισαν να τυπώνουν χρήμα κατά βούληση και αφετέρου η υπερχρέωση των περισσοτέρων κρατών του δυτικού κόσμου. Όλο και περισσότεροι επενδυτές έβαζαν τον χρυσό στο χαρτοφυλάκιό τους για να προφυλαχθούν από τον κίνδυνο των πιο ευάλωτων παραγώγων στην περίοδο της κρίσης. Μόνο που αυτό έχει οδηγήσει πολλούς αναλυτές να μιλούν για μια «φούσκα» του χρυσού.
Η εξέλιξη της τιμής του χρυσού σε σχέση με το δολάριο, τα τελευταία 40 χρόνια.
Υπάρχει βέβαια και ο... χρυσός κανόνας των επενδύσεων που λέει “the trend is your friend” και όσο το trend είναι ανοδικό, τίποτε δεν δείχνει ότι η τιμή του χρυσού έχει όρια. Από τη άλλη, οι θεμελιώδεις λόγοι για τους οποίους φθάσαμε ως εδώ, είναι οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Αν αυτή τερματισθεί, το λογικό είναι οι επενδυτές να στραφούν προς άλλα, πιο υψηλών αποδόσεων προϊόντα, και η τιμή του χρυσού να πέσει.
Το ερώτημα μοιάζει περισσότερο να είναι το «μέχρι πότε θα έχουμε κρίση;», παρά το «πού μπορεί να φθάσει ο χρυσός». Γιατί, ως γνωστόν, στις επενδύσεις δεν υπάρχουν όρια τιμών.
Από τον Παναγιώτη Χριστόπουλο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου